Wielcy przegrani spod Hastings. Rodzina króla Anglii Harolda II

Jesienią 1066 roku Gytha Thorkelsdóttir straciła czterech synów. Tostig padł końcem września pod Stamford Bridge, Harold, Gyrth i Leofwine zginęli 14 października pod Hastings. By zapewnić Haroldowi godziwy pochówek Gytha ofiarowywała zwycięzcom tyle złota, ile ważyło jego królewskie ciało. Na próżno. 

Koronacja Harolda Godwinsona na króla Anglii. Fot. Wikimedia Commons

Kronikarze XII-wieczni, czyli piszący już pod panowaniem Normanów, nazwali męża i synów Gythy rakiem toczącym politykę doby panowania Edwarda Wyznawcy. Rakiem, którego należało wyciąć. Zarzucali im chciwość, bezgraniczną ambicję i dbałość jedynie o własne interesy. Jednak jak wiemy, historię piszą zwycięzcy. Przegrani nie mają możliwości bronić swego imienia w obliczu tego, co dziś nazywamy propagandą. The winner takes it all. I tak właśnie Wilhelm, książę Normandii, pod i po Hastings zgarnął dla siebie wszystko. Nawet fakt, że to Harold jako pierwszy władca w historii Anglii został koronowany na króla w opactwie Westminster – tradycja kultywowana po dziś dzień. Wilhelm przypisał tę zasługę sobie. 

Niemniej jednak zawrotna kariera męża i dzieci Gythy, ich droga na wyżyny władzy są niezaprzeczalnym faktem. Jednakże pamiętać należy, że  dobra passa Godwina rozpoczęła się już dużo wcześniej, za panowania króla Knuta, w którego łaskach mąż Gythy stał wysoko. Ostatecznie, w późniejszym czasie,  Godwin i Gytha zostali teściami króla Edwarda [Wyznawcy]. A ich synom przypadły w udziale lukratywne pozycje i rozległe ziemskie posiadłości. Z tymi wspomnieniami stała Gytha 14 października 1066 roku na bitewnym polu, patrząc na ciała swych poległych synów i z pewnością zastanawiając się, jak znalazła się w tym punkcie swego życia. Zwłaszcza że wszystkie znaki na niebie i ziemi zawsze wskazywały, że los i Wszechmocny sprzyjają jej rodzinie. 

Smierć Harolda pod Hastings. Fot. Wikimedia Commons

Gytha przyszła na świat i dorastała w Danii. Według rodzinnej legendy jej ojciec, możny Thorkel Sprakaleg miał być wnukiem niedźwiedzia i szwedzkiej panny. O matce Gythy nie posiadamy pewnych informacji. Dawniej chciano w niej widzieć córkę Haralda Sinozębego, króla Norwegii i Danii, obecnie jednak historycy odrzucają tę możliwość. Około 1022 roku król Knut przywiózł ze sobą do Danii Godwina, któremu oddał Gythę za żonę. O podróży tej wiemy z Żywota Edwarda Wyznawcy spisanego na zlecenie córki Gythy i Godwina, królowej Edyty.

Edward Wyznawca, król Anglii, zięć Gythy i Godwina.

Ze swym bogatym i wpływowym mężem, cieszącym się zaufaniem i łaskami króla Knuta, Gytha doczekała się licznego potomstwa (ogółem jedenaściorga dzieci). Córka Edyta miała zostać królową Anglii, zaś po śmierci jej męża, Edwarda Wyznawcy, na tron miał wstąpić jej brat, Harold. Kariera i panowanie drugiego pod względem starszeństwa syna Gythy, Harolda to materiał na osobny tekst, dziś skupimy się zatem na pozostałych dzieciach.

Najstarszy Swein był jedynym dzieckiem Gythy i Godwina, które nie dawało rodzicom powodów do dumy. Cieszył się, co prawda, sławą świetnego wojownika, ale pozbawionego skrupułów. Okrutnego i bezwzględnego. Oprócz tego, że w 1049 roku zamordował swego kuzyna Beorna Estrithsona, wyrzekł się swego ojca, Godwina, twierdząc, że jego prawdziwym ojcem był świętej pamięci król Knut. Twierdzenie to miało zapewnić mu prawo do angielskiej korony. Nieważne, że kosztem reputacji własnej matki. W 1051 roku Swein wraz z całą rodziną udał się na wygnanie. Zmarł rok później w drodze powrotnej z pielgrzymki do Ziemi Świętej.

Trzeci pod względem starszeństwa Tostig wspominany jest dzisiaj głównie w odniesieniu do bitwy pod Stamford Bridge, w której stanął przeciw swemu bratu, Haroldowi, popierając Haralda Hardradę. Obaj, Tostig i Harald ponieśli w niej śmierć.

Pomnik bitwy pod Satmford Bridge, w której zginął Tostig

Latem 1051 roku około dwudziestoletni Tostig poślubił kuzynkę Wilhelma [przyszłego Zdobywcy], Judytę z Flandrii. Małżeństwo zaaranżował starszy przyrodni brat Judyty, Baldwin V, pod którego opieką pozostawała po śmierci ich ojca, Baldwina IV. Rok później Tostig i Judyta wraz z całą rodziną Godwina zostali wypędzeni z Anglii z rozkazu króla Edwarda. Po powrocie otrzymali od Godwina najprawdopodobniej ziemię i jeden z rodzinnych dworów do dyspozycji. Wszystko wskazuje na to, że tworzyli zgodne stadło. We współczesnych kronikach próżno bowiem szukać wzmianki o niewierności, czy skandalach z ich udziałem. Doczekali się dwóch synów. Skuli Tostisson Kongsfostre przyszedł na świat w 1052 roku, zaś jego brat Ketil Tostisson dwa lata później.

W 1056 roku Tostig otrzymał we władanie Nortumbrię. Na północy nie był popularnym wyborem. Pośród jej mieszkańców żywa była bowiem pamięć o erlu Siwardzie, poprzednim władcy. I to w jedynym żyjącym synu Siwarda upatrywano prawowitego następcy. W owym czasie Waltheof był jednak jeszcze chłopcem i w rezultacie jego dziedzictwo przypadło Tostigowi. 

Jeden z czterech ewangeliarzy wykonanych na zamówienie Judyty z Flandrii

Tostig większość czasu spędzał na odpieraniu ataków króla Szkocji Malcolma. W 1061 roku, po zaprowadzeniu pokoju, wraz z żoną udał się na pielgrzymkę do Rzymu. Na miejscu podejmowani byli przez samego papieża.15 kwietnia, w Wielkanoc, Tostig uczestniczył w otwarciu synodu. Ponoć miał przy tej okazji zasiadać na honorowym miejscu, u boku ojca świętego.

Po powrocie, w 1063 roku wsparł Harolda w jego walijskiej kampanii. Połączone siły braci – Tostiga na lądzie, Harolda na morzu – okazały się gwarantem sukcesu. Jednak dwa lata później, kiedy w Nortumbrii wybuchł bunt przeciw Tostigowi, brat nie odwdzięczył się i nie pospieszył mu z pomocą. Bez wsparcia Harolda i innych możnych Tostig nie zdołał utrzymać się u władzy. Wraz z rodziną i całym dworem zmuszony był udać się na wygnanie. Z ciepłym przyjęciem spotkał się na dworze szwagra, we Flandrii. To tam, w styczniu 1066 roku, dosięgła go wieść o śmierci króla Edwarda i wyborze Harolda na jego następcę. Dla Tostiga pokusa była nie do odparcia. Na czele niewielkiej floty zaczął napadać wybrzeża Anglii. Ostatecznie połączył siły z królem Norwegii Haraldem Hardradą. Zaatakowali królestwo brata od północy, z terytorium Szkocji, odnosząc zwycięstwo nad siłami Nortumbrii pod Fulford. Jednak kilka dni później ulegli Haroldowi, który zaskoczył ich zupełnie pod Stamford Bridge. Tostig I Harald zginęli. Synowi Haralda, Olafowi pozwolono powrócić do Norwegii. To właśnie na jego dworze znaleźli w późniejszym czasie schronienie synowie Tostiga. Po żonie Tostiga Judycie, którą brat wydał po jego śmierci za mąż za Welfa IV, księcia Bawarii, pozostały cztery wspaniałe księgi, dziś w zbiorach British Library. W księstwie jej drugiego męża mówiono o niej jako o wdowie po królu Anglii, co dobitnie świadczy o tym, że dla Tostiga, jej pierwszego męża, korona Anglii naprawdę była na wyciągnięcie ręki. 

W porównaniu ze Sweynem, Haroldem i Tostigiem stosunkowo niewiele wiemy o młodszych synach Gythy i Godwina. Gyrth miał być czwartym pod względem starszeństwa, Leofwine piątym. Ten pierwszy od 1057 roku władał East Anglią, od 1060 również Oxfordshire, ten drugi otrzymał we władanie połowę ziem Ralpha z Mantes, hrabiego Hereford, siostrzeńca króla Edwarda. Gdy rodzina Godwina została wygnana, Leofwine u boku Harolda schronił się w Irlandii. Przypuszcza się – na podstawie tkaniny z Bayeux - że pod Hastings Gyrth i Leofwine powiedli razem atak na ratujące się ucieczką siły normańskie. I w tym ataku razem zginęli. Ich ciała miały później zostać znalezione przy ciele Harolda. Dziś uważa się, że jeśli Gyrth i Leofwine zginęli we wczesnych fazach bitwy, ich śmierć kazała Haroldowi pozostać na bitewnym polu do końca. Co - jak wiemy - sam miał przypłacić życiem. Choć w jednym z opisów wydarzeń odnajdujemy informację, jakoby Gyrth, wzięty za Harolda, miał zginąć z rąk samego Wilhelma. 

Smierć Gyrtha i Leofwine pod Hastings. Fot. Wikimedia Commons

W dniu bitwy pod Hastings najmłodszy syn Gythy, Wulfnoth pozostawał więźniem Wilhelma w Normandii, gdzie został wysłany jako mały chłopiec w roli zakładnika swego szwagra Edwarda Wyznawcy ok. roku 1052. Zmarł dwadzieścia lat po bitwie, w 1087 roku.

Pośród synów Gythy i Godwina wymienia się też czasem Alfgara. Jeśli rzeczywiście istniał miał być mnichem we Francji, w Reims.

Oprócz najstarszej Edyty, która miała przyjść na świat rok po ślubie rodziców, a w 1045 roku zostać żoną Edwarda, króla Anglii, Gytha i Godwin doczekali się jeszcze dwóch córek: Eadgifu i Gunhildy. Młodsza, Gunhilda, miała od lat dziecięcych być przeznaczona do życia zakonnego. Po bitwie pod Hastings wstąpiła do klasztoru albo w St Omer we Francji, albo w Brugii we Flandrii. Zmarła 24 sierpnia 1087 roku i została pochowana w katedrze w Brugii.

Grobowiec Edwarda Wyznawcy w Westminster Abbey. Fot. Oficjalna strona opactwa

Edyta, córka Gythy, wdowa po Edwardzie Wyznawcy, siostra króla Harolda, nie stawiając oporu, otworzyła bramy Winchesteru przed Wilhelmem, wówczas już Zdobywcą. Do końca swych dni zachowała status królowej-wdowy i tak była traktowana. Zmarła 18 grudnia 1075 roku. Została pochowana z honorami u boku męża w opactwie Westminster, o co zadbał sam Wilhelm. Dziś uważa się, że Edyta mogła zlecić wykonanie słynnej tkaniny [z Bayeux]. Jest brana pod uwagę jako jedna z kandydatów. 

Katarzyna Ogrodnik-Fujcik

Bibliografia:

Bennett Connelly Sharon, Silk and Sword: The Women of the Conquest

Higham Nick Podbój Anglii przez Normanów

Tyerman Christopher Who's Who in Early Medieval England

Williams Ann "England in the Eleventh Century" w A Companion to the Anglo-Norman World pod redakcją Ch. Harper-Billa i E. Van Houts