Wielki dzień Henryka z Wierzbnej

Zielone Świątki 1303 były z pewnością najważniejszym dniem w życiu przynajmniej dwóch osób. Pierwszą z nich był biskup Henryk z Wierzbnej [także Henryk z Wierzbna], najmłodszy z trzech synów kasztelana ryczyńskiego i wrocławskiego Jana "Johannesa de Werbno", głównego doradcy Henryka III Białego, drugą młodziutka, bo niespełna piętnastoletnia Ryksa Piastówna (ur. 1 września 1288), jedyne dziecko zamordowanego w 1296 r. króla Polski Przemysła II, którą Henryk koronował na królową Czech i Polski w kościele św. Wita w Pradze. Henryk musiał uważać zaszczyt jaki przypadł mu w udziale 26 maja Roku Pańskiego 1303 za najwyższe wyróżnienie i wymarzony początek swej kariery biskupiej. Z pewnością takie właśnie myśli przychodziły mu do głowy, gdy nakładał królewską koronę na skronie Ryksy, która tuż przed koronacją została drugą żoną króla Czech i Polski Wacława II (1271-1305), przyjmując imię Elżbieta, czeskie "Alžběta". Jako protegowany Wacława II, dzięki któremu został w roku 1301 wybrany na biskupa wrocławskiego, Henryk aktywnie popierał politykę osłabienia związków kościelnych i państwowych Śląska z resztą Polski. Miałam zamiar poświęcić kontrowersyjnemu biskupowi osobnego posta, ale w wyniku niezrozumiałych dla mnie "zawirowań" w funkcjonowaniu poczty polskiej, książka autorstwa profesora T. Jurka o rodzie z Wierzbnej do tej pory do mnie nie dotarła. Poszperałam więc w Internecie i natrafiłam na ciekawy tekst, opatrzony bibliografią, w której figuruje również wspomniane studium o Panach z Wierzbnej. Zajrzyjcie tutaj, by poznać szczegóły działalności Henryka.
 Wacław II przedstwaiony na kartach Kodeksu Manesse fol. 10r

 Co do Ryksy Elżbiety, zasługuje ona z pewnością na osobny wpis. Jeśli nic nie stanie mi na przeszkodzie, mam zamiar zamieścić takowy 26 sierpnia, kiedy to w roku 1329 Ryksa pożegnała pewnego drogiego jej sercu Henryka. Tymczasem czytelnikom ze znajomością języka czeskiego polecam świetny, dwuczęściowy artykuł Leoša Zemana, poświęcony królowej i jej jedynemu dziecku, córce Agnieszce, która w roku 1316 została żoną księcia piastowskiego, Henryka I Jaworskiego. Część pierwsza tutaj, cześć druga tu. Biografia Ryksy pióra Małgorzaty Duczmal pozostaje wysoko na mojej liście książek, które muszę przeczytać - szkoda, że jest tak trudna do zdobycia.


To jeszcze nie koniec ważnych majowych rocznic. Pięćdziesiąt lat po praskim ślubie i koronacji, 27 maja 1353 r., wnuk Wacława II (i jego pierwszej żony Guty von Habsburg), Karol (ur. 1316), poślubił w Budzie swą trzecią żonę. Też miała czternaście lat i też pochodziła z ziem polskich, chociaż czekały ją większe zaszczyty od tych, które przypadły w udziale Ryksie Elżbiecie. Mowa oczywiście o prawnuczce Władysława Łokietka, jedynej córce Henryka II Świdnickiego, Annie (ur. 1339), którą stryj, książę świdnicko-jaworski Bolko II, wydał za mąż za króla Czech. Temu ostatniemu bardzo zależało na dziedzictwie Anny. Po swym ojcu i poprzedniku, Janie Luksemburskim (zm. 26 sierpnia 1346), odziedziczył nie tylko korony czeską i niemiecką, ale także roszczenia do ostatnich suwerennych ziem piastowskich na Śląsku. Na wypadek bezpotomnej śmierci Bolka II, ziemie te przypaść miały w udziale  jego bratanicy Annie i jej dzieciom. W pierwotnym zamyśle, na mocy umowy zawartej pomiędzy Karolem a Bolkiem dnia 13 grudnia 1350 r., Anna miała poślubić syna Karola, małego Wacława (ur. 17 stycznia 1350). Niestety chłopiec zmarł w grudniu 1351 r.. Karol jednak nie dawał za wygraną. Kiedy wkrótce potem w roku 1353, zmarła także matka Wacława, jego druga żona, Anna z Palatynatu [Anna Falcká], sam postanowił poślubić narzeczoną syna. 

                                           Anna Świdnicka i Karol IV, malowidło ścienne na zamku Karlstejn

10 marca spotkał się ze wszystkimi swoimi sąsiadami we Wiedniu na dworze księcia Albrechta. Na zjeździe stawili się: stryj Anny, Bolko II; kuzyn ojca Anny, Ludwik Węgierski, który reprezentował interesy swego wuja Kazimierza Wielkiego; cieszyński książę Władysław; saski książę Rudolf; brat Karola, książę Jan Henryk; arcybiskup praski Arnošt z Pardubic, oraz inni książęta i przedstawiciele duchowieństwa. Rozwiązano kwestie sporne pomiędzy poszczególnymi stronami, dopełniono umów ślubnych. Arcybiskup Arnošt udał się do Avignionu w celu uzyskania dyspensy z powodu pokrewieństwa łączącego Annę i Karola. Gdy wszystkie sprawy zostały załatwione Karol przybył do Budy, gdzie 27 maja lub krótko potem poślubił Annę. Prawdopodobnie tego samego dnia król Ludwik poślubił Elżbietę Bośniaczkę [przyszlą mamę naszej królowej Jadwigi], towarzyszkę Anny na dworze Elżbiety Łokietkówny, na którym razem dorastały i gdzie połączyła je serdeczna przyjaźń, czego dowodem była umowa zawarta przez obie panie 15 września 1353 r. Zgodnie z nią ich przyszłe dzieci miały zostać sobie poślubione, gdy nadejdzie odpowiednia pora. Umowa ta nie została nigdy zrealizowana.


Bibliografia:

"Biskup Henryk z Wierzbna - troskliwy duchowny, a może krwawy tyran?" w Historia - Tajemnice - Odkrycia



Prof. PhDr. Marie Bláhová,CSc. (Filozofická fakulta UK Praha) Císařovna Anna Svídnická – manželka Karla IV. (2000)

Dąbrowski, Jan. Elżbieta Łokietkówna 1305-1380, Kraków 2007

Comments

  1. micza24 June 2016 at 09:11

    Ryksa w Czechach nie była nazywana imieniem "Alžběta" a zdrobnieniem Eliszka Rejčka...
    Książka Małgorzaty DUCZMAL bardzo ciekawa, choć to jest literatura merytoryczna, naukowa; lepiej poczytać CHEREZIŃSKĄ także popiera faktami ale ma świetny beletrystyczny styl.
    W książce DUCZMAL (przynajmniej w 1 wydaniu) jest mnóstwo błędów leksykalnych, co trochę denerwuje , ale nie przeszkadza w lekturze.
    Pozdrawiam Panią z Poznania (miejsca urodzenia Ryksy) i Owińsk (miejsca Jej wychowania).
    Wszystkiego dobrego. Warto, tak jak Pani, dbać o tą epokę...

    ReplyDelete
    Replies
    1. Katarzyna Ogrodnik-Fujcik24 June 2016 at 09:32

      This comment has been removed by the author.

      Delete
    2. Katarzyna Ogrodnik-Fujcik24 June 2016 at 09:33

      Dziękuję. Książki p. Cherezińskiej znam (przynajmniej piastowską trylogię), a z samą autorką miałam przyjemność korespondować. Jednak co do imienia jakie Ryksa przyjęła po poślubieniu Vaclava, myślę, że w Czechach obie formy są w użyciu (zdrobnienie bardziej przez sentyment - tak jak w przypadku pasierbicy Elisky Premyslovny, czy jak w przypadku czwartej żony Karola IV, Elżbiety Pomorskiej -wnuczki Kazimierza Wielkiego) -pracuję właśnie nad artykułem o Agnieszce, córce Ryksy i korzystam ze świetnego dwuczęściowego artykułu pióra Leosa Zemana - tytuł: "Alžběta Rejčka a Anežka Javorská", także w biografii Petra z Rozmberka, autorka Anna Kubikova używa formy "Alžběta". Myślę, że w takiej formie występuje ono w literaturze "fachowej". Ja osobiście, gdy myślę o naszej Piastównie używam zdrobienia, ale w postach wolę jednak trzymać się Alzbety :) Pozdrawiam serdecznie :)

      Delete
  2. micza24 June 2016 at 09:55

    Pani Katarzyno,
    jest taka czeska stronka http://e-stredovek.cz/ i kilka artykułów czeskich, które czytałem i sama DUCZMAL w wywiadach a także w książce przypomina , że Ryksę Czesi najlepiej znają pod tym zdrobnieniem.. nie chcę się sprzeczać, tylko dążę do prawdy...Na tą czaską stronkę warto zajrzeć, jeżeli ciekawi Panią czeski i polski okres średniowieczny, dlatego , że jest to głównie stronka reprezentująca "Dwór Eliszki Rejczki w Hradcu Kralove" - pisałem dla nich nawet posta o Eliszce; po prostu proszę się zarejestrować na forum i odezwać, gdyby Pani szukała czeskich źródeł to warto u nich pytać. Oni bezpośrednio zajmują się rekonstrukcją "wiana czeskich miast Eliszki"...
    Ostatnio jakoś wiosną w Poznaniu odbyło się spotkanie z Czechami z biblioteki z Brna na temat czeskiego żywota Eliszki, brałem w nim udzial i dostałem od Czechów bibliografię czeską-spis książek czeskich o Eliszce. Nie mogę tego Pani obiecać, będę szukał, ale mam tak wielką ilość książek w pokoju , że się z tą listą pogubiłem. Jedyną rzeczą , którą mam pod ręką jest ciekawa książka Teodora PARNICKIEGO o Ryksie p.t. "Tylko Beatrycze" - na jej podstawie powstał film w 1975 r. o tym samym tytule.
    Co do Agnieszki, domniemanej żony Henryka Jaworskiego to temat słabo mi znany, w ogóle enigmatyczny - chętnie przeczytam Pani pracę.
    Myślę, że w domu mam sporo materiałów dotyczących Przemysła II i Jego Rodziny, jeżeli Pani to potrzebne służę "piastowską pomocą"...
    Ślę pozdrowienia i wytrwałości w pracy życzę !

    ReplyDelete
  3. Katarzyna Ogrodnik-Fujcik24 June 2016 at 10:41

    Dziękuję. Z "piastowskiej pomocy" oczywiście chętnie skorzystam :)

    Również daleka jestem od sprzeczania się - próbuję jedynie wytłumaczyć, że w literaturze przedmiotu pełna forma imienia jest używana i nie należy tego uważać za błąd. Nie wyobrażam sobie, że Anna Kubikova, historyk i archiwistka pozwala sobie w swojej publikacji na popełnienie błędu, podobnie Leos Zeman, którego świetny (podkreślam świetny) dwuczęściowy artykuł ukazał się na stronie Hradecky Dvur - stronie ściścle związanej (jak sama nazwa wskazuje) z Ryksą - skoro autorom owej strony nie przeszkadzała "Alzbeta" w miejsce popularnej "Elisky" w tytule artykułu, cóż ja biedna mogę mieć do powiedzenia :) Oczywiście, ma Pan rację - w Czechach Ryksa pozostaje bardziej znana pod imieniem w formie zdrobniałej, co jednak nie wykulcza używania również formy pełnej.
    Co do Agnieszki - ze zdania o niej wyrzuciałabym "domnniemana":) Zupełnie nie rozumiem skąd takie twierdzenie. Bardzo proszę zapoznać się ze wspomnianym wyżej artykułem (nim skończę pracę nad moim tekstem minie kilka dni) - autor przedstawia szczegółową analizę materiałów źródłowych (zachowanych listów, dokumentów i not kronikarskich)- jasno wynika z nich, że Agnieszka została wydana przez matkę za mąż za Henryka I jaworskiego. Ta kwestia nie budzi wątpliwości.
    http://www.hradeckydvur.net/vlada-a-pravo/alzbeta-rejcka-a-anezka-javorska-cast-i

    Pozdrawiam i dziękuję za zaintersowanie i uwagi :)

    ReplyDelete
    Replies
    1. Katarzyna Ogrodnik-Fujcik24 June 2016 at 10:42

      Tutaj druga część artykułu:

      http://www.hradeckydvur.net/vlada-a-pravo/alzbeta-rejcka-a-anezka-javorska-cast-ii

      Delete

Post a Comment

Popular posts from this blog

"Zanim przyszła historia, były dinozaury..." czyli nasze średniowieczne początki. Część I

Image
W 2021 roku Adam Kucharczyk ‘’sprzedał’’ mi ciekawą historię, którą przekułam w artykuł dla Daily Art Magazine . Walt Disney postanowił odnaleźć swych normańskich przodków i udowodnić swe pochodzenie od rycerza Wilhelma Zdobywcy, który walczył u jego boku pod Hastings. W tym celu   odwiedził Anglię i niewielką wioskę Norton Disney w hrabstwie Lincoln, gdzie w miejscowym kościele spoczywają przedstawiciele rodu d’Isigny (Disney - d'Isigny). Po dziś dzień można tam oglądać ich nagrobki. Całą wizytę opisałam szczegółowo w artykule, ale była ona tylko pretekstem do napisania o Adamie i jego rycerzykach. Musicie wiedzieć, że w przypadku Adama rycerzyki to prawdziwy bzik. Właściwie każdy i każda ze zgromadzonych tutaj dzisiaj kolegów i koleżanek ma takiego bzika,   a wyjściową i wspólnym mianownikiem tych naszych bzików jest średniowiecze. Adam Kucharczyk i sir Alexander Giffard "rycerz z wydrą'', kaplica Giffardów w Boyton, Anglia.  W moim przypadku zawiniła Eleonora Akwita...
Read more

Triumfy Młodego Króla

Image
Kiedy Henryk  (ur. 1155), najstarszy syn i dziedzic króla Anglii Henryka II Plantageneta, od dnia swej koronacji zwany Młodym Królem (dla odróżnienia go od ojca, nadal w tym czasie panującego), umierał w piękny czerwcowy dzień Roku Pańskiego 1183 w zapomnianym przez Boga i ludzi miasteczku Martel na południu Francji, nie mógł przypuszczać, że jego sława pośmiertnie dotrze i do Polski. Tymczasem dzielimy się z Wami bardzo dobrymi wieściami z jego królewskiego dworu. W zeszłym roku wspominaliśmy o nowej biografii króla pióra prof. Matthew Stricklanda (University of Glasgow), dziś dzielimy się radością ze świeżutkiej pracy magisterskiej rodem z Uniwersytetu Warszawskiego, której tekst mamy właśnie przed sobą. Za zgodą autorki, p. Katarzyny Ścierańskiej (naszej koleżanki spod znaku pierwszych Plantagenetów), zamieszczamy tutaj, na blogu, streszczenie wspomnianej pracy. De morte et sepultura Henrici regis iunioris. Proklamacja świętości króla w XII-wiecznej monarchii Plantagene...
Read more

"Zanim przyszła historia, były dinozaury..." czyli nasze średniowieczne początki. Część II

Image
"Nie pamiętam do końca, kiedy prehistoryczne gady wyginęły w mej głowie na rzecz historii ludzkiej, ale już od tych mglistych początków średniowiecze przyciągało mnie najbardziej…" Rafał Gumiński nie pamięta dokładnie momentu, w którym został zarażony średniowiecznym bzikiem, ale Jola Szczepańska i Joan Battistuzzi pamiętają. Oczywiście nie dla każdego był to konkretny moment, konkretne wydarzenie. Dla niektórych był to cały proces... Wczoraj opublikowałam pierwszą część wspomnień własnych i wspomnień moich przyjaciół, innych średniowiecznixów, nad którymi pracowaliśmy od miesiąca, a które miały na celu ustalenie skąd u nas ten wspólny bzik. Ja opowiedziałam o nim wczoraj w części pierwszej. Podobnie jak Adam Kucharczyk, Kasia Ścierańska i Richard Willis. Dziś pora na Jolę, Joan i Rafała.  Henryk IV Probus jako zwycięzca turnieju rycerskiego. Codex Manesse, ok. 1340 Na co dzień Jola Szczepańska pracuje w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, w wolnym czasie zaś podróżuje i pisze ...
Read more