Wielki dzień Henryka z Wierzbnej

Zielone Świątki 1303 były z pewnością najważniejszym dniem w życiu przynajmniej dwóch osób. Pierwszą z nich był biskup Henryk z Wierzbnej [także Henryk z Wierzbna], najmłodszy z trzech synów kasztelana ryczyńskiego i wrocławskiego Jana "Johannesa de Werbno", głównego doradcy Henryka III Białego, drugą młodziutka, bo niespełna piętnastoletnia Ryksa Piastówna (ur. 1 września 1288), jedyne dziecko zamordowanego w 1296 r. króla Polski Przemysła II, którą Henryk koronował na królową Czech i Polski w kościele św. Wita w Pradze. Henryk musiał uważać zaszczyt jaki przypadł mu w udziale 26 maja Roku Pańskiego 1303 za najwyższe wyróżnienie i wymarzony początek swej kariery biskupiej. Z pewnością takie właśnie myśli przychodziły mu do głowy, gdy nakładał królewską koronę na skronie Ryksy, która tuż przed koronacją została drugą żoną króla Czech i Polski Wacława II (1271-1305), przyjmując imię Elżbieta, czeskie "Alžběta". Jako protegowany Wacława II, dzięki któremu został w roku 1301 wybrany na biskupa wrocławskiego, Henryk aktywnie popierał politykę osłabienia związków kościelnych i państwowych Śląska z resztą Polski. Miałam zamiar poświęcić kontrowersyjnemu biskupowi osobnego posta, ale w wyniku niezrozumiałych dla mnie "zawirowań" w funkcjonowaniu poczty polskiej, książka autorstwa profesora T. Jurka o rodzie z Wierzbnej do tej pory do mnie nie dotarła. Poszperałam więc w Internecie i natrafiłam na ciekawy tekst, opatrzony bibliografią, w której figuruje również wspomniane studium o Panach z Wierzbnej. Zajrzyjcie tutaj, by poznać szczegóły działalności Henryka.

 Wacław II przedstwaiony na kartach Kodeksu Manesse fol. 10r

Co do Ryksy Elżbiety, zasługuje ona z pewnością na osobny wpis. Jeśli nic nie stanie mi na przeszkodzie, mam zamiar zamieścić takowy 26 sierpnia, kiedy to w roku 1329 Ryksa pożegnała pewnego drogiego jej sercu Henryka. Tymczasem czytelnikom ze znajomością języka czeskiego polecam świetny, dwuczęściowy artykuł Leoša Zemana, poświęcony królowej i jej jedynemu dziecku, córce Agnieszce, która w roku 1316 została żoną księcia piastowskiego, Henryka I Jaworskiego. Część pierwsza tutaj, cześć druga tu. Biografia Ryksy pióra Małgorzaty Duczmal pozostaje wysoko na mojej liście książek, które muszę przeczytać - szkoda, że jest tak trudna do zdobycia.

To jeszcze nie koniec ważnych majowych rocznic. Pięćdziesiąt lat po praskim ślubie i koronacji, 27 maja 1353 r., wnuk Wacława II (i jego pierwszej żony Guty von Habsburg), Karol (ur. 1316), poślubił w Budzie swą trzecią żonę. Też miała czternaście lat i też pochodziła z ziem polskich, chociaż czekały ją większe zaszczyty od tych, które przypadły w udziale Ryksie Elżbiecie. Mowa oczywiście o prawnuczce Władysława Łokietka, jedynej córce Henryka II Świdnickiego, Annie (ur. 1339), którą stryj, książę świdnicko-jaworski Bolko II, wydał za mąż za króla Czech. Temu ostatniemu bardzo zależało na dziedzictwie Anny. Po swym ojcu i poprzedniku, Janie Luksemburskim (zm. 26 sierpnia 1346), odziedziczył nie tylko korony czeską i niemiecką, ale także roszczenia do ostatnich suwerennych ziem piastowskich na Śląsku. Na wypadek bezpotomnej śmierci Bolka II, ziemie te przypaść miały w udziale  jego bratanicy Annie i jej dzieciom. W pierwotnym zamyśle, na mocy umowy zawartej pomiędzy Karolem a Bolkiem dnia 13 grudnia 1350 r., Anna miała poślubić syna Karola, małego Wacława (ur. 17 stycznia 1350). Niestety chłopiec zmarł w grudniu 1351 r.. Karol jednak nie dawał za wygraną. Kiedy wkrótce potem w roku 1353, zmarła także matka Wacława, jego druga żona, Anna z Palatynatu [Anna Falcká], sam postanowił poślubić narzeczoną syna. 

                                           Anna Świdnicka i Karol IV, malowidło ścienne na zamku Karlstejn

10 marca spotkał się ze wszystkimi swoimi sąsiadami we Wiedniu na dworze księcia Albrechta. Na zjeździe stawili się: stryj Anny, Bolko II; kuzyn ojca Anny, Ludwik Węgierski, który reprezentował interesy swego wuja Kazimierza Wielkiego; cieszyński książę Władysław; saski książę Rudolf; brat Karola, książę Jan Henryk; arcybiskup praski Arnošt z Pardubic, oraz inni książęta i przedstawiciele duchowieństwa. Rozwiązano kwestie sporne pomiędzy poszczególnymi stronami, dopełniono umów ślubnych. Arcybiskup Arnošt udał się do Avignionu w celu uzyskania dyspensy z powodu pokrewieństwa łączącego Annę i Karola. Gdy wszystkie sprawy zostały załatwione Karol przybył do Budy, gdzie 27 maja lub krótko potem poślubił Annę. Prawdopodobnie tego samego dnia król Ludwik poślubił Elżbietę Bośniaczkę [przyszlą mamę naszej królowej Jadwigi], towarzyszkę Anny na dworze Elżbiety Łokietkówny, na którym razem dorastały i gdzie połączyła je serdeczna przyjaźń, czego dowodem była umowa zawarta przez obie panie 15 września 1353 r. Zgodnie z nią ich przyszłe dzieci miały zostać sobie poślubione, gdy nadejdzie odpowiednia pora. Umowa ta nie została nigdy zrealizowana.

Bibliografia:

"Biskup Henryk z Wierzbna - troskliwy duchowny, a może krwawy tyran?" w Historia - Tajemnice - Odkrycia

Zeman, Leoš. Alžběta Rejčka a Anežka Javorská, část I.

Prof. PhDr. Marie Bláhová,CSc. (Filozofická fakulta UK Praha) Císařovna Anna Svídnická – manželka Karla IV. (2000)

Dąbrowski, Jan. Elżbieta Łokietkówna 1305-1380, Kraków 2007